Geçtiğimiz hafta renk konusunu ele almış ve rengin bir duygu, bir duyum( duyular yoluyla edinilen izlenim), olduğundan bahsetmiştim. Bu konuyu en iyi açıklayacağını düşündüğüm sanat olan şiirden bir örnekle devam edeceğim ve İkinci Yeni şairlerinin resimle olan ilişkilerine değineceğim. Geçen haftaki yazımda renklerin anlamlarına değinmiş ve en son mavi rengin anlamını, duyumunu yazmıştım. İkinci Yeni şairlerinden Edip Cansever’in bu şiiri mavi rengi bize çok güzel duyumsatır:
Mavi Huydur Bende
Hayat hiç mavi yerinden vurmadı...
Çünkü ben maviyi beyazı koruyan masumiyet olarak tanırım.
Karanlığı görünür kılan bir renktir mavi, öyle bilirim... Sürükleyendir, bitmeyendir.
Mavi olarak anlatmalıyım herşeyi...
Kaldırın başınızı gökyüzüne, görmek istediğinizi değil, gördüğünüzü söyleyin bana!
Yaşamın ta kendisidir mavi.
Belki de sadece bu yüzden ölmeye değil, yaşamaya mahkûm edilmiştir.
Maviyi soruyordun, gözlerimden yüzüme yayılan maviyi mi?
Bir renk değildir, mavi huydur bende ve benim yetinmezliğimdir ve herkesin yetinmezliğidir.
Belki denecektir ki bir süre ve denenecektir bir akşamüstünü düşünmek bir akşamüstünü düşünmekten başka nedir ki, gönül gözüm görendedir, derinler mavidir...
- Edip Cansever
İkinci yeni ve Resim
İkinci Yeni, 1950’li yılların ikinci yarısında ortaya çıkmış Edip Cansever, İlhan Berk, Cemal Süreya, Turgut Uyar, Sezai Karakoç, Ece Ayhan ve Ülkü Tamer gibi şairlerin oluşturduğu bir şiir hareketi, bir topluluktur
İlhan Berk, Cemal Süreya, Edip Cansever, Turgut Uyar, Ece Ayhan ve Sezai Karakoç, bu şiir hareketinin önde gelen şairleridir ve söz konusu şairler, şiirin yanısıra sanatın diğer dallarıyla da ilgilenmişler ve şiirlerinde bu sanatların olanaklarını kullanmışlardır. İlgilendikleri sanatlardan resim, İkinci Yeni şiiri üzerinde oldukça etkilidir. Tam da bu noktada Cemal Süreya’nın günlüğünde resim ile ilgili aşağıdaki bölüm bu konuya ışık tutmaktadır. Özellikle Braque ve Chagall’dan etkilenen Cemal Süreya, İkinci Yeni şairlerinin resme olan ilgisini şu sözleriyle dile getirir:
“Birkaçımızda büyük resim tutkusu vardı. Boyuna albümleri karıştırırdık. Sözgelimi, Edip Cansever’le ben. Sezai Karakoç, resme başka bir açıdan bakardı, ama bakardı. (Mülkiye Dergisi’nde onun Mona Roza’larını ben desenlemiştim, takma adım da Charles Suarez, yani C:S.) Ece’nin resme önem verdiğini biliyordum. Metin Eloğlu, zaten ressamdı. Karıştırırdık albümleri (ne albümler ama): Chagall ne yapmış? Yüksel Arslan? Arkadaşımızdı Yüksel Arslan. Edgü de arkadaşımız. Edip’le resmin sorunları üzerinde çok konuştuk. Onun Kapalıçarşı’da, Sandal Bedesteni’ndeki dükkânının üst katındaki masasının bir bölümünde resim albümleri Himalayalar gibi yükselirdi. Çoğu da İngilizce. Soyuta da vakit ayırmışızdır. Yine de Edip’le figürsüze pek yanaşmadığımız kalmış aklımda (yanaşamıyorduk belki de). Öyle bir kültürümüz oluşmamıştı. 1957’de miydi? Michel Seuphor’un Soyut Resim Sözlüğü’nü (Dictionnaire de La Peinture Abstraite) almıştım. Kitabın gerçekten çok önemli (benim için bugün daha önemli) önsözünü Edip’e çevirerek okumuştum. Unutamam o önsözü önemli bulmuştuk da, sözlükteki resim örneklerinin üzerinde fazlaca durmamıştık. Yine de figürü tam anlamıyla yitirmemiş sanatçılar (Kandinsky vb.) ilgimizi çekiyordu. Bir de, her şeyin ötesinde, Klee. Çok başkaydı, hayatımızda bizim Klee. Klee’yi anlayabiliyorduk.”
Sürrealist resim, İkinci Yeni şiiri için çok önemli bir esin kaynağıdır. 1920 de “Sürrealizmin Manifestosu ”nu yayımlayan şair ve yazar André Breton bu akımı şöyle nitelendirmiştir:
“Bana kalırsa en kuvvetli Sürrealist imaj, resim, görünüş, olay vs. en ileri aykırılık, karşıtlık derecesine yükselmiş olanıdır. Sürrealist eser aykırılıklarla, zıtlıklarla, gerçekle her türlü bağı kesmiş, yitirmiş olarak kendini gösterir.”
Modern resim, onları hem kuramsal hem de barındırdığı şiire özgü unsurlar açısından etkilemiştir.
Dönem incelendiğinde belgeler ve notlar bize İkinci Yeni şairlerinin sanatın diğer dallarıyla birlikte resmi, özellikle modern resmi takip ettiklerini, resmin unsurlarını ve ressamların tarzlarını şiirlerine kattıklarını göstermektedir. Haftaya İkinci yeni şiiri ve şairleriyle devam etmek üzere, sanatın her dalının hayatınızda olması dileklerimle,
Sanatla kalın
