Bu hafta ve önümüzdeki haftalarda okuyacağınız birkaç yazımda, geçen hafta Matrakçı Nasuh ismiyle biraz değinmiş olduğum‘’Minyatür’’ konusunu ele almak istiyorum. Minyatür, farklı kültürlerde kendini gösteren, Osmanlı döneminde de çok zengin bir anlatım tarzına ulaşan bir teknik. Osmanlı sanatı, eski dünyanın hemen her önemli kültür çevrelerini belirli elemanlarla ve dünya görüşü ile içeren bir daldır. Çünkü Türkler son bin yılın içinde (sadece son bin yılı ele alsak dahi ) Maveraünnehir’den Tuna boylarına kadar en az iki üç tane kültür çevresinin içine yerleşmiş; inançları, dilleri ve efsaneleriyle onları benimsemişlerdir. İran Turan ve Rum ülkeleri, Türklerin gezdikleri değil, yaşadıkları yerlerdir.
Minyatür terimi, ortaçağ Avrupası’nda yazma kitapların bölüm başlarına yapılan tezhiplerde, baş harfleri vurgulamak amacıyla kullanılan kırmızı boya minium’dan türetilmiştir ve söz konusu tezhipleri tanımlar. Osmanlılar’ın yaşadıkları yerlerdeki ve saraylardaki günlük yaşantının metinlerle ortaya konması, kitapları ve minyatürü o dönem için önemli hale getirmiştir. Metinlerle ortaya konan göstergelerin; minyatürlerin, betimleme, dekor ve biçimsel niteliklerinde karşılıkları vardır. Süleyman’ın yaşamının resimli bir hikayesi olan Süleymanname, 16.yüzyıl Osmanlı resim sanatının resimsel dilini anlamak için incelenebilecek en güzel örneklerden biridir.
Çoğu minyatür 15-25 cm. boyutlarında, figürlerse genellikle 4-5 cm.’den büyük değil, bakanı doğrudan resimsel alana çekiyor ve aradaki mesafeyi ortadan kaldırıyor.
İmge kavramı, üç boyutlu bir yanılsama değildir, iki boyutludur. Figürlerin bir merkez çevresinde dönen radyal bir kompozisyona göre bağıntısal yönelimi, onların olaydaki konumlarını belirler. Çerçeve de neredeyse rastlantısaldır. Olay genellikle figürlerin yerleştirilmesiyle kendi çerçevesini kendi yaratır. Anlatı, zarif ve açık ayrıntılar halinde, savaş, eğlence, saray, av, meclis, ödül ve cezalandırma gibi temel izleklerle uğraşır. Metin, resim ve mimari arasındaki benzerlikler öncelikle, teatral olanla, merkezi bir düzende bir sıralama içinde bütünleşmiş şaşırtma, zıtlık ve aşinalık nitelikleriyle ilişkilidir. Önümüzdeki hafta minyatür konusuna devam edeceğim.
Şimdilik sizlere keyifli okumalar. Mutlu bir hafta sonu diliyorum, sanatla kalın.
