Ot Pazarı Camisi’nden İmaret Hamamı yanına kadar olan,Belediye Çarşısı ile Yoncaaltı Camisi’nin önünden geçen, genellikle iki üç katlı dükkanların bulunduğu Fakıpaşa Mahallesindeki caddedir.
Çavuşbaş Dolmuşu buradan geçer.Hayvancılıkta önemli olan tuz bu mevkide satıldığından Tuz Pazarı denir.
Afyon’un tarihten bugüne aktif ticaretinin aktığı yerdir.
Osmanlı Devleti zamanında…
Afyon merkezde üç ana ticaret merkezi vardı.At Pazarı Anıtpark ile Basın Caddesi arasındaki bölümdeydi. Büyükbaş, küçükbaş,at,eşek satılırdı.Hayvan Pazarı da denirdi.
Şimdiki Uzun Çarşı’nın olduğu kısımda birkaç bina ve tahıl,sebze satan pazarcılar vardı.
Ot Pazarı Islah edilen Taşpınar deresi üzerinde kurulan bugünkü Köprübaşı,
Belediye Çarşısı ve karşısındaki yuvarlağın oralardı.Hayvancılık yapıldığından balya balya yonca,ot,saman buradan temin edilirdi.Ot pazarı civarında 1800’lü yıllarda dahi dükkanların olduğu kaynaklarda belirtilir.
Yoncaltı Pazarı vakfa ait altı ticarethane,üzeri ibadethane olan Tevfikiyye (Yoncaltı) Camisinin(1840) oralardır.Önünde Cuma ve cumartesi günleri köylüler sebze, meyve,dene satarlardı.1909 yılındaki büyük yangında harap olan cami ve pazar yeri 1910’da Boğazade Hacı Ahmet Efendi tarafından yeniden inşa edildi.Minaresindeki taş işçiliği dikkat çekicidir.1921-1922 Yunan işgalinde tahrib edilen cami yeniden onarılmış uzun yıllar müftülük binası olarak kullanılmıştır.
Hal Binası
9 Ekim 1936’da 60 dükkan,13 oda,büyük bir Pazar yeri,ortasında dünyaya benzeyen kürenin olduğu yuvarlak ve etrafı yeşil alan olan Hal Binası yapılmıştır.1985 yılına kadar şehrin önemli ticaret merkezi olmuştur.Hal’e yuvarlak taş pervazlı büyük kapılardan girilirdi.Hal’in içinde havuza benzeyen bölmelere köylüler küfelerinen ,heybelerinen getirdikleri satacakları mallarını koyarlardı.Koyu renk taştan yüksek tezgahlarda sergiledikleri malları,tartarak satarlardı.
Köy peynirleri,ballar,kaymaklar,meyveler,
sebzeler,grandıras destiler…
Dükkan esnafları arasında turşucu,kasap,manav,berber ve köylülerin vakit geçirip soluklandıkları kahveciler vardı.
Bugün bile oranın yıkılmasına şehir halkı olarak üzülmekteyiz.Keşke hal yerinde dureydi de bizim neslinde hafızasında iz bırakeydi.Yerine yapılan Belediye Çarşısı avm ile işhanı şeklinde konumlanmıştır.
Kapalı sebze hali
2000’li yıllara kadar faaliyet göstermiş biz Afyon halkına hakkıyla hizmet etmiştir.Sert geçen kış aylarında semt pazarlarından donan sebze meyve almak yerine,kapalı sebze haline gider oradan alırdık.Sabah ezenlerinde dört beş gibi kamyonlar yatırın önündeki meyilli bayırına yanaşır,hamallar malları hal’e taşırlardı.Hal’in içi labirent gibiydi.Küçüklü büyüklü sebze,meyve dükkanları ve balıkçılar vardı.Kışın turunçgillerin kokusu balık kokusuna karışırdı.Daş dabanın ortasında ızgara,kenarlarda kasalar,sebze meyve artıkları olurdu.Tavanı akardı.Ne ararsan bulurdun.Sebzemizi meyvemizi o zamanlar çuvalla,beşer onar kilo alırdık.Herşey boldu.Alım gücümüz vardı.Öyle kredi kartı filan yoktu.Parası yetişmeyen müşteriye de esnaf güveniyorsa kara kaplı defterde sayfa açardı.Şimdiki gibi borcunan,gılıgılına deggetirerek bikilo yarım kilo veya sayıynen değil yani.Tam şehrin göbeğinde elimiz ayağımızdı bizim.Yıktılar ne yazıkki.Yerine altı otopark üstü pejmürde bişey yaptılar.
Temennim Afyon’un meşhur ürünlerinin satılacağı iki-üç katlı konaklara benzeyen mor beyaz renkli dükkanlar yapılması.
Oraya ne yapılırsa yapılsın biz Afyon’lular eski kapalı sebze hali’nin ora deceğimiz için en azından ismi dilimizde yaşayacak.
Sebze halinin karşısına 1938’de Yağ Hali yapılmıştır.Buradaki dükkanlarda el makinelerinde çekilmiş Haşhaş yağı satılmaktadır.Lezzetli haşgeş küspesini sıcağı sıcağına yemek için sevenleri orada beklerler. Mis gibi kavrulmuş haşgeş kokar buraları.
Yoncaaltı Camisi’nin önünde çuvallarla bakliyatlar yani deneler geçmişten günümüze burada satılır.
Dene ölçümüz
4 kutu 1 şinik.
2 şinik 1 demir
2 demir 1 kile
Eskiden bu ölçülerle bez çuvallarla alır,bir sene bol bol yerdik.Şimdi kiloyla veya paketle alabiliyoruz.
Yoncaaltı Camisi’nin sağ yanına her bostan dönemi ahşaptan çakılarak karpuz sergileri yapılırdı.
Buraya Dene Pazarı veya Köylü Pazarı da denir.
Pazar 1980-1990’lı yıllarda çarşamba ve cumartesi günleri yoğunken günümüzde hergün satıcılar tezgahlarını açmaktadırlar.Seyyar ekmekçilerde Haşgeşli Bide,Afyon ev ekmeği günlük satılır.Türüm türüm taze ekmek kokusu etrafı sarar.
Caminin önündeki çeşmenin gıyısına oturan yoğurtçu dezelerin dibinde çalınmış köy yoğurdu bakreçleri,kapaklı bakırcaların içinde yoğurt keseleri ve peynirler,eveli güyümlerde şimdilerde pet şişelerde sütler,ev yapımı kapaklı gaymak gapları ve saman korumalı sepetlerde köy yumurtaları müşterilerini beklerler.Önceden ayakları bağlı köy tavuklarını canlı canlı çeşmenin yanından alır,evlerde keserdik.Çok lezzetli olurdu.Canlı culuk,badı ve ördek satılırdı.Artık nadiren satılıyor.Pazar yerinin kıyısındaki dükkanlarda süpürgeciler vardır.
Zeytinciler dene pazarının yanındaki sıra sıra küçük dükkanlarda çeşit çeşit zeytinlerini,zeytinyağlarını satışa sunarlar.
Kaymakcılar Belediye Çarşısı önü ile Otpazarı Camisi’nin arasında kalan alanda dışarıda sıralanır,gaymaklarını satarlar.
Amele Pazarı
Yevmiyeynen iş gören ameleler Yoncaaltı Camisinin tam karşısında ve çeşmenin yanında dinelirler.Hal’e gelen sebze meyve kamyonlarını boşaltırlar,inşaatlarda çalışırlar,apartmanlara evlere gelen kömürü,eşyayı taşırlar,günü birlik aslında ne iş olsa yaparlar.
Eskiden küfelerle cüzzi ücretle Pazardan daşıncekleri daşırlarmış.
Bizde bir laf var”Ben giderin amele bazarına dururun,alnımın akıyla helalinden gazanır,evime bakarın”derler.
Terini kurutmadan amelenin parası verilir.
Günümüzde de amele pazarı aynı yerindedir.
Tuz Pazarı Caddesi merkezdeki en işlek caddelerden biridir.Kaldırım önleri araç park yeridir.Belediye çarşısının altında kapalı otopark vardır.Her iş kolundan esnafların dükkanları bu caddede mevcuttur.
Samimiyetin,dostluğun,komşuluğun paha biçilemez olduğu yılları iç çekerek hatırlıyoruz.Tuz Pazarı,Dene Pazarı,Köylü Pazarı,Ot Pazarı sadece bir cadde değil geçmişin günümüzle,köylünün şehirliyle,esnafın müşterisiyle kaynaşmasının ebedi tanığıdır.
