Çavuşbaş Afyon’un ilk mahallesidir. Anadolu Selçuklu Devleti hükümdarı 1.Sultan Mesud’un emriyle Karaşar Türkleri Akronium Kalesi’nin(Karahisar Kalesi)eteklerine yerleştirilmiştir.(1147-1157) Şimdiki Kale,TacıAhmet,Demircileriçi, Çavuşbaş,UluCami,Mecidiye,Bedrik,Nusra, Burmalı Mahallelerinin oralar… Özellikle Çavuşbaş,Osmanlı Devleti zamanında Türklerin çoğunluk olarak yaşadığı mahalledir.O dönem Tacıahmet,Kale ve Nusra mahallesinde Ermeni ve Rumlar oturur Türkler ile komşuluk ederlerdi.Kale Mahallesinde Ermeni’lerin Aziz Meryem Ana Kilisesi kalıntısı vardır. Bedesten,Demirçileriçi,Hesarardından yukarı heryer Çavuşbaş değildir. Olucak,Taşpınar,Kale,Doğancı Mahallelerinin ortasında,Çavuşbaş caddesinin etrafında, içinde Çavuşbaş Camisi,Kabe Mescid Camisi,Alağı ve Tenekeli Çeşmenin,büyük konakların,Hürriyet İlkokulu’nun olduğu kalenin eteğindeki mahalledir. Misal Hacıgavasların Konağı buradadır. Afyon Merkez’deki tarihi konak ve evlerin tamamı Çavuşbaşta değildir. Tacıahmette,Olcakta,Gırklarda,Yukarı Pazarda evi olan,oturanlar kendilerine Çavuşbaşlı dedirtmezler. Tenekeli çeşmenin ardından Kalenin oturulup piknik yapılabilecek kısmına çıkılabilir.Buraya Aşıklar mekanı denir.Badem ağaçları çiçeklerinin bazalt ve trakit kayaların arasından gülümsemesi baharın görsel şölenidir.Dar sokakları yüzyıllık tarihi konaklar,yarım asırlık ahşap evler ile doludur.Arada bakımsızlıktan harabeye dönmüş evlerin varlığı üzücüdür. Pazar günleri Kalenin tam eteğine büyük Pazar yeri kurulur.Tam bir köylü pazarıdır. Ne arasan bulursun. Hürriyet İlkokulu,benimde mezun olduğum okul,tarihinde mahallenin eski mezarlığıymış. Okulun bahçesi 70’li yılların sonu 80’li yılların başında sığır eğleği olarak kullanılmış. Çavuşbaşta o tarihlerde kasaplar oturur,evlerin ardındaki ahırlarında inek,tosun,dana,dombey yetiştirir,sığıra sürerlermiş.Ayrıca 90’lı yılların sonuna kadar kasapların büyük evlerinde sucuk imalathaneleri bulunur,mahalle halkı çalıştırılırdı.Hatırlarım,cadde sokak kenarlarında sucuklar dizi dizi demir askılara asılır,günletilirdi.Çoğunluk kasap olmakla birlikte evlerinin ucuzluğundan dolayı memurların,işçilerin,serbes meslek mensuplarınında oturduğu mahalledir. Mahalle sakinleri sabahın erken saatlerinde okula işe giderler. Gıymıcık başında gençler yokluktan yaz tatillerinde sanayide,esnafın yanında çıraklığa gider hem zanaat öğrenir,hemde harçlıklarını çıkarırlar. Gündüzleri kapı önünde oturan evhanımları,ettiyarlar,oynaşan çoculardan başka kimsecikler olmaz mahallede. Çavuşbaş suç mahalli değil,Afyon kültürünün ve birçok Afyonlu’nun geçmişidir. Doğrusu en çok iftiraya uğrayan mahalledir.Olucakta biri öldürülse Çavuşbaş’da adam vurmuşlar,derler.Kale Mahallesinde suç işlense Çavuşbaş’ta vukuat varımış,derler.Doğancı,Taşpınar’da gavga etseler Çavuşbalılar birbirine girmiş,derler. Tacıahmette ev yansa Çavuşbaş yanıyor derler.Tamam biraz cesurluk sertlik vardır da öne gimseye dagleşilmez helede misafire asla.Güngörmüş,adab usul bilen insanlardır, mahalle sakinleri.Özellikle yabancı turistler yıllardır gelir,gönüllerince gezer,kaleye çıkar eteğinde dinlenirler.Denk gelirse mahalleli ikramda bulunur,ağırlar,dil bilmeselerde anlaşırlar. Kimsenin önü kesilmez,yoluna çıkılmaz.Guytu köşelerde sıkıştırılıp topleşilip dövülmez. Huzur içinde gezebilirsiniz. Çavuşbaşlıyız nolcek! Çavuşbaşta oturuyorum,kütüğüm oraya kayıtlı veya orada doğdum büyüdüm denmez Gururla Çavuşbaşlıyın denir.Memleket içinde memleket ginez,ayrıcalıklı ve özel… Başka hiçbir mahallenin böyle bir atfı yoktur. Çavuşbaşın havasından mı?Suyundan mı? Galenin heybetinden mi? Bilemem.Cesur, atak,özgüvenlidir buranın insanları. Lafını sözünü esirgemez,ezilmez ve birbirine tutkundur.Yıllar geçsede dostlukları bitmez. Yatırına sözüm yok. Evlerin içinde veya dışında yatır olduğuna inanılır,mini türbeleri yapılır.Gelip geçen dua okur.Evler çok temiz tutulursa yatırların duasıyla ev sahibi olunacağına inanılır.”Aşşağılardan ev aldı,gitti”denir. Korkulacak bir mahalle değildir. İnternetteki klavye yalancılarının ottukları yerde üzerine attıkları iftiraları haketmez.Geceleri korku gerilim filmlerine konu olacak olaylar yaşanmaz. Haa! illede biz gece Çavuşbaşın boş sokaklarında gezerken gorkcez kendi kendimizi gercez deyoseniz Galedeki köpeklerin ulumasından,garanlıkta hayalete benzeyen kayalıklarından ödünüz gopabilir. Heyecan olur. Geceleri ayrı gündüzleri ayrı güzeldir Çavuşbaşın. Allaseniz gelin,gezin,görün!