İnaktif COVID-19 aşısı nedir? Virüsün çoğaltılıp daha sonra ısı veya kimyasal yöntemlerle öldürülmesiyle oluşturulan aşılardır. Uzun yıllardır kullanılan bir teknolojidir. Ülkemizde kullanılan hepatit ve inaktif çocuk felci aşısı inaktif aşılara örnektir. Hastalandırıcı özellikleri yoktur. Türkiye’de uygulanan inaktif COVID-19 aşısının ekinliği ile ilgili sonuçlar neden birbirinden farklıdır? Türkiye, Endonezya ve Brezilya’da sürdürülen faz III çalışmaların sonuçları birbirinden farklıdır. Sinovac'ın geliştirdiği CoronaVac aşısıyla ilgili Türkiye'de %91.25, Endonezya'da %65,3, Brezilya'da ise %50.38 etkinlik oranları bildirilmiştir. Her ülkede yürütülen aşı çalışmalarında; gönüllülerin özellikleri, çalışmaya alınan gönüllü sayısı, birincil ve ikincil sonlanım kriterlerinin farklılıkları, izlem parametrelerindeki farklılıklar nedeniyle bildirilen etkinlikler farklıdır. Brezilya'da denemeleri yürüten Butantan Enstitüsü aşının etki oranının; orta ve ağır vakalarda yüzde 100, tedavi gerektiren hafif vakalarda ise yüzde 78 olduğunu açıkladı. Ancak, aşıdan sonra hastalığı çok hafif ve ayakta geçirenler de eklendiğinde aşının genel etkinlik oranı yüzde 50,8'e düşmektedir. Üretici firma tarafından tüm faz III çalışma sonuçları yayınlandığında daha net değerlendirme yapılabilecektir. COVID-19 geçirdim, aşı yaptırmalı mıyım? COVID-19 geçirenlerde bağışıklık bugünkü bilgilerimize göre altı aya kadar (en az 90 gün) sürmektedir. Hastalık geçirerek kazanılan bağışıklık kişiden kişiye değişiklik gösterebilmektedir. Bu nedenle ne kadar süre koruyacağı da bilinmemektedir. Bu kapsamda COVID-19 geçirenlerin aşı olması için bir engel bulunmamaktadır. COVID-19’u asemptomatik geçirdim. Aşı olabilir miyim? Evet aşı olabilirsiniz. COVID-19 geçirdim ve bağışık plazma tedavisi verildi, aşı olabilir miyim? Tedaviden üç ay geçtikten sonra aşı olabilirsiniz. COVID-19 antikor testim pozitif aşı olabilir miyim? Ülkemizde kullanılan testlerde saptanan IgG antikor pozitifliği, geçirilmiş enfeksiyonu göstermektedir. Bağışıklığı göstermez. Bu nedenle bağışıklık olup olmadığı hakkında bilgi vermemektedir. İnaktif COVID-19 aşısı emziren kadınlara uygulanabilir mi? Emzirme döneminde inaktif COVID-19 aşısının uygulanmasına ilişkin veri bulunmamaktadır. COVID-19’u ağır geçirme riski yüksek olan özellikle sağlık çalışanı emziren kadınlara kendi istekleri halinde aşı uygulanabilir. İnaktif COVID-19 aşısı hamilelere uygulanabilir mi? Hamilelik döneminde inaktif COVID-19 aşısının uygulanmasına ilişkin veri bulunmamaktadır. COVID-19’u ağır geçirme riski yüksek olan özellikle sağlık çalışanı hamile kadınlar, hamileliğin ikinci ve üçüncü döneminde kendi istekleri halinde aşı uygulanabilir. İnaktif COVID-19 aşısı çocuklara uygulanabilir mi? Çocuklarda inaktif COVID-19 aşısının uygulanmasına ilişkin veri bulunmamaktadır. Bu nedenle 18 yaşından küçük kişilere altındaki kişilere aşı yapılmayacaktır. COVID-19 temaslısıyım ve karantinadayım aşı olabilir miyim? Karantina süresi bittikten sonra aşı olabilirsiniz. Grip veya zatürre aşısı yaptıran COVID-19 aşısı olabilir mi? Grip ve/veya zatürre aşısı olduktan en az 2 hafta sonra inaktif COVID-19 aşısı olabilirsiniz. Yumurta alerjim var COVID-19 aşısı yaptırabilir miyim? Aşının üretim sürecinde yumurta kullanılmamaktadır. Bu nedenle yumurta alerjisi olan kişilere inaktif COVID-19 aşısı uygulanabilir. İlaç veya polen gibi alerjileri olan kişiler aşılanabilir mi? Aşılanabilir. Daha önce başka bir aşı uygulaması sırasında anafilaksi geçiren kişilerde dikkatli olunmalı ve bu kişiler aşılama sonrası 30 dakika gözlem altında tutulmalıdır. Bağışıklığı baskılanmış kişiler inaktif COVID-19 aşısı olabilir mi? Kanser, organ transplantasyonu yapılan kişiler, genetik olarak bağışıklık yetersizliği olanlar, HIV pozitif kişiler ve bağışıklığı baskılayan ilaç kullananlarda aşı çalışması yapılmamıştır. Kullanılan aşı canlı aşı olmadığı için güvenilir bir aşıdır. Bağışıklığı baskılanmış kişiler için aşı kararı COVID-19 riski değerlendirilerek ve hastanın hekimi ile görüşülerek verilmelidir. Bu kişilerde bağışıklık baskılandığı için aşı yanıtı düşük olabilir. Evde bağışıklığı baskılanmış veya kronik hastalığı olan kişilerle yaşıyorsak, aşı olmamız onlara zarar verir mi? İnaktif virüs aşısı olduğu için aşıdan dolayı evde yaşayan bağışıklığı baskılanmış veya kronik hastalığı olan kişilere olumsuz bir etkisi olmayacaktır. Kimler COVID-19 aşısı olmamalıdır? Aşının içeriğinde bulunan herhangi bir maddeye karşı alerji/anafilaksi öyküsü bulunması durumunda aşı uygulanması önerilmemektedir. Daha önce yaşanan belirgin bir alerjik reaksiyon varsa aşı uygulamasından önce bu durum sağlık personeline belirtilmelidir. Diğer tüm aşılarda da olduğu gibi yüksek ateş (38ºC ve üzerinde), tablosu netleşmemiş hastalık ve kronik hastalıkların atakları sırasında aşının uygulanmasının bir süre ertelenmesi önerilmektedir. İlk doz aşı sonrası COVID-19 bulguları ortaya çıktı ve COVID-19 PCR testi pozitif saptandı ikinci dozu yaptırmalı mıyım? Semptomların olduğu dönemde ikinci doz yapılmamalıdır. COVID-19 aşısı yaptırmak zorunlu mudur? COVID-19 aşısı yapılması Türkiye’de zorunlu değildir. Yaygın aşılama ile kitle bağışıklığı oluşturularak, pandeminin sonlandırılması amaçlanmaktadır. İnaktif COVID-19 aşısı kaç doz uygulanacaktır? Sağlık Bakanlığı tarafından inaktif COVID-19 aşısısın 28 gün arayla iki doz uygulanacağı bildirilmiştir. İnaktif COVID-19 aşısı güvenli midir? Ülkemizde uygulanan inaktif aşının faz I-II-III çalışmalarında aşının kullanımının durmasına neden olacak bir olay rapor edilmemiş ve Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu tarafından aşıya acil kullanım onayı verilmiştir. İnaktif COVID-19 aşısı ne kadar süre koruyucu olacaktır? Aşılar yeni kullanıma girmiştir, bu nedenle koruyuculuk süresi net olarak belirlenmemiştir. Yapılan çalışma sonuçlarına göre süre netlik kazanacaktır. İlk doz aşı olduktan ne kadar süre sonra koruyucu antikorla ortaya çıkmaya başlar? Aşının ilk dozundan 10 - 14 gün sonra koruyucu bağışıklık oluşmaya başlar. COVID-19 aşısı yaptırdıktan sonra antikor baktırmalı mıyım? Covid-19 aşıları ile aşılanan kişiler, SARS-CoV-2'nin S proteinine karşı antikor geliştirir. Bununla birlikte, şu anda bağışıklık sonrası serolojik testler için herhangi bir öneri bulunmamaktadır. Mevcut tüm antikor testlerinin anti-S antikorunu tespit edemeyebilir. Bu nedenle aşı sonrası antikor baktırmak bağışıklık düzeyi için yol gösterici olmayabilir. İnaktif COVID-19 aşısı hastalığın başkalarına bulaşmasını önler mi? Aşı hastalığın geçirlmesini ve/veya ağır geçirilmesini önlemektedir. Bulaştırıcılığı önlediğine dair bir bigi yoktur. Bu nedenle aşı olanların da maske, mesafe ve temizlik kurallarına uyması gerekmektedir. COVID-19 aşısı pandemiyi ne kadar sürede sonlandırabilir? Bunun için net bir tarih vermek güçtür, aşının etkinliği, aşı uygulamasının yaygınlığı, enfeksiyon kontrol önlemlerine uyum gibi faktörler pandeminin sonlanması için önemli faktörlerdir. Ayrıca COVID-19 global bir sorun olduğu için tüm ülkelerini ortak hareket etmesi gerekmektedir. Aşının ikinci dozunu başka bir aşı ile yaptırabilir miyim? İnaktif aşılar, canlı atenüe aşılar, m-NA aşılarının etki mekanizmaları birbirinden farklıdır. Kendi içlerinde aşılar benzerlik gösterse de ikinci aşı olarak farklı bir aşı almanın güvenli olmayacağını veya daha az etkili olacağını gösteren hiçbir veri yoktur, ancak aşılar bu şekilde çalışılmamıştır ve bu tür hibrid dozlama stratejilerinden kaçınılmalıdır. Aşı olduktan sonra alkollü içki alınabilir mi? COVID-19 aşısı aldıktan sonra alkol içmek, bağışıklık yanıtını önemli ölçüde azaltabilir ve aşıyı potansiyel olarak etkisiz hale getirebilir. Aşı yapıldıktan sonra en az üç gün alkollü içki içilmemesi önerilmektedir. İnaktif COVID-19 aşısı İngiltere'de ortaya çıkan mutasyondan etkilenir mi? İnaktif aşıda, ölü tüm virüs kullanıldığı ve birden fazla antijene sahip olduğu için teorik olarak mutasyondan etkilenme olasılığı azdır ama bu konuda bir veri mevcut değildir. İnaktif COVID-19 aşısının yan etkileri nelerdir? Bugüne kadar COVID-19 aşılarına yönelik gerek yürütülen klinik çalışmalarda gerekse mevcut aşı uygulamalarında ciddi yan etkilere rastlanmamıştır. Aşılama sonrasında görülen yan etkiler sıklıkla hafiftir. parasetamol veya ibuprofen gibi analjezikler ve antipiretikler, enjeksiyon bölgesi ağrısı, kas ağrıları ve ateş dahil olmak üzere aşı sonrası yan etkilerin yönetiminde etkilidir. Bununla birlikte, teorik olarak aşı kaynaklı antikor yanıtını etkileyebileceğinden, bu ilaçların aşı öncesi uygulanmasını önermemektedir. İnaktif COVID-19 aşısı uygulanması sırasında anafilaksi gelişebilir mi? Anafilaksi nadirdir. Genellikle aşı yapıldıktan sonra 15 dakika içinde şiddetli alerjik reaksiyon oluşabilir. Kızarıklık, şişlik, nefes almada zorluk ve sıkıntı hissi doktor müdahalesi gerekir. Bu nedenle aşı yapılanların en az 15 dakika gözlem altında kalmaları önerilir. Aşı sonrası sık rastlanan yan etkilerle karşılaştığımda ne yapmalıyım? COVID-19 aşısı uygulamasından sonra aşıyla ilişkili olabileceği düşünülen bir rahatsızlık hissedilmesi durumunda en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Aşı sonrasında sık olarak karşılaşılabilecek durumlar ve bu hafif durumlara yönelik destekleyici yaklaşımlar şunlardır: Aşı uygulanan bölgede ağrı, şişlik, kızarıklık olduğunda enjeksiyonun yapıldığı kola yüksekte olacak şekilde pozisyon verilmelidir. Soğuk uygulama yapılmalıdır. Parasetamol içeren ağrı kesiciler kullanılabilir. Yorgunluk hissediliyorsa istirahat edilmeli, yeterli sıvı alınmalıdır. Baş ağrısı, Hafif ateş ve titreme ve/veya kas ve eklem ağrısı varsa istirahat edilmeli, yeterli sıvı alınmalıdır. Parasetamol içeren ağrı kesiciler kullanılabilir. COVID-19 aşısı hangi gruplara uygulanacaktır? COVID-19 aşılamasında gruplar; hastalığa maruz kalma, hastalığı ağır geçirme ve bulaştırma riskleri göz önüne alınarak belirlenmiştir. Grupların aşılanması tamamlandığında T.C. Sağlık Bakanlığı isteyen herkesin aşıya ulaşabilmesini planlamaktadır. Kaynaklar: https://covid19asi.saglik.gov.tr/TR-77694/sikca-sorulan-sorular.html https://www.nejm.org/covid-vaccine/faq