Afyon’da kandil layıkıyla kutlanır.
Regaib Kandili’ne biz Afyonlu’lar “Bişi Gandili”deriz.Bizim için gandiller bayramların ön gösterimidir.
Hicri takvime göre Recep ayının ilk perşembesi olan Regaib gandilinde,gün ağarınca kalkarız.“Bişi gokusu” ve “Çörek otu”baharatından garerinde gaterek hamur mayalandırırız.Ayçiçek yağını çukur alemiyon tencerenin yarısına gada goya,gızdırırız.Yağlı ellerimizde şeplettiğimiz hamurları pembecene gızartırız.
Simit şeklindeki,peynirli,patetesli iç dolgulu olanları tercihim.Biyakadan da bişen bişileri ıscağıynen birer,ikişer gomşulara dağıtırız.
Her bişi verdiğimiz gomşu “Allah gabul etsin.Geçmişlerinin önüne varsın.”der.
Bişi etmediysek haşgeşli gatmer,bükme eder dağıtırız.Gatmerci bükmeci dükkanları açıldığından beri sipariş ediliveriyo.Asıl eciri evde bişerse yerini bulur da neyise gari.İrmik helvası,ocak halvası yani un helvası gavurup dağıtan komşularımız da vardır.Gandil günü ikindine kadar bişiler gatmerler,bükmeler,helvalar ile ev dolar.Maksat ev gızarmış hamur koksun.İmkanın yetmeyosa,sağlığın yerinde değilse ocağın üstünde yağ yakılıp ev kokutulur.
İnanışımıza göre,mübarek günlerde ahirete göçen yakınlarımız bacaya gelir.Ev yağlı hamur kokuyorsa “Neslim beni hatırladı” der,ruhu huzur bulurmuş.Üç ayların ilk mübarek günü olduğundan bir veya üç gün oruç tutanlar olur.Hayırına edilen bişi,bükme,gatmer ile oruç açarlar.Sağlığı elveren üç ay boyunca otuç tutar.
İkindi namazından sonra gandilde köylüsü,şehirlisi mezarlıklara akın eder.Çarşıda genelde Kurra ve Zülali Camisi’nde ikindiyi kılan şehirliler Zafer Müzesinin önünden kalkan ücretsiz halk otobüsüyle gabir ziyaretine giderler.
Her gandil ikindinleyin köylerde mezarlıklar atalarını ziyaret eden köylülerle doludur.İsteyenler,bir iki sofralık köylülerine ölmüşleri için Kur-an okutur.Gabir ziyaretine gidemeyen evinde ettiği duasını ahirete göçmüş yakınlarının ruhlarına gönderir.
Ettiyarların mübarek günlerde gözü yolda,gulağı gapıda olurmuş.Gandilde büyükler ziyaret edilip hayır duası ve gönülleri alınır.İş,güç,imkan nedeniyle gidilemezse aranır sorulur.
Gandil küspesi,kıtır helva…
Afyon gandillerinin en önemli tatlısı “Gandil Küspesi” ve “Kıtır Helva”dır.
Leblebi,susam,şekerden sarı renkli küspe,çöğen özütü,susam,şekerden yuvarlak krem renkli şeplek kıtır helva yapılır.Şekerlemecilerin önünde ikindine kadar sıra olur.Gandil günü küspe ve kıtır helva işyerlerinde,kabir ziyareti sonrasında,evlerde dağıtılır.Akşam Regaib Kandili nedeniyle camilerde dualar okunur.İsteyen küspe,kıtır helva,lokum,dutma şeker,çikolata getirir cemaate dağıtır.
Nişanlı çiftlerin gandili telaşlı olur.Gandil günü oğlan evi şekercilere gümüş gondol içinde küspe,kıtır helva koydurup süslettirir.Gelin kıza alınan bir takım iç-dış giyecek kırmızı jelatinle süslenip çiçek konan tepsiye konulur.Bir tepsiye dizilen bişi,bükme,gatmer üzeri yeşil veya kırmızı jelatinle gözükecek şekilde örtülür.Kız evine akşam ailecek gondol,düzülen tepsiler ellerde gandil kutlamaya gidilir.Ertesi gün kız evi tepsiye küspe,kıtır helva düzer,oğlan evine iadeyi gandil ziyareti eder.Damada çorap,gömlek,kravat,çamaşır gibi küçük hediyeler verilir veya garşılık denilen tepsi düzülür,götürülür.
Yeni evli çifler gandilde kız evine varsa büyüklerine el öpmeye giderler.Yemekler yenir damada gayınnası gaynatası hediye verir.Ertesi gün oğlanın annesi bababasına hayattaysa büyüklerine el öpmeye giderler.Gelin hanıma yazma,patik verilir.
Afyon’da eskiden buyanna bir çok evde yeni gelinler gayınna yanına endirilir.Gayınna gaynatayla aynı evde oturur.Gandil günü gelin ikindinden önce cennete yani baba evine yollanır.Akşam eşide hanımının yanına gider gandili gaynatasıgilde geçirir.
Pandemi,aileleri evlere kapatıp yalnızlığa mecbur bıraktı.İki yıldır internetle,telefonla,sosyal medyayla uzaktan uzağa kandil kutluyoruz.Gönlümüzden geçeni mesajlaşarak,konuşarak dillendiriyoruz.
İnsanlara büyüklerini hatırlatan,birlik beraberliğe teşvik eden özel günler kutlanmalı,unutulmasına müsade edilmemelidir.Adetler yapılmalı,gelenek görenekler devam ettirilmelidir.Gandiller ahiretten dünyaya manevi köprüdür.İnsanın geçmişine,köklerine bağlılığını perçinler.
Yılına kedersiz erişelim.
Hayırlı kandiller…
