Özgürlüğün kısıtlanmadığı bolluk yıllarında,Afyon’da bir Ramazan…
Iramazanın ilk haftası evin horantası ile iftar açılır.Afyon merkezde iftara davetler,
o seni,sen onu,davetliler birbirini karşılıklı olacak şekilde yapılır.Davetleri evin hanımları kendi aralarında planlarlar.
Yakın akrabaları,dünürleri,beş vakit oturup gakılan eşi dostu,gomşuları,yeni gelin varsa eğer bir akşam da damatla gelin gızı iftara davete ünnenir.
Önce emmi,dayı,teyze,evli gız-damat iftara davet edilir.Bir davette ev halkıyla beraber en az otuz kişi olur.
—Büyükana emmimi,oğlanı gelini,sali aşamına iftara bekleyon,buyurun gelin…
—Gızım damadıma de iftara gelin.Sali günü aşamınan erkenden ge de geline yardım et.Yeldir yeldir,tam ezen vakti el gibi zıngıldeyib geliveme,hemi guzum…
—Gelin,bizim oğlana de,sali günü buyurun bakam.Ha seni gören son dakke ge oldu mu? Dayı garısısın erkenden gel,gelinin gızın başında dur…
—Bizim gız,sali aşamını ayarladım,topla ge enişteyi,çoluğu çocuğu oldu mu?Sen önden ge istesen,datlıyı sen edesin…
Afyon ıramazanlarının iftar davetlerinde başlı adeti sıra yemeğidir.Sofraya sırayla getirilen en az onbeş en fazla kırk çeşit olan yöresel yemeklere “sıra yemeği” denir.
Afyon’un yerlilerinin iftar ve yeni gelin davetlerinde yaptığı yemekler bütünüdür.
İftar davetinde sıra yemeği menüsü ve servisi:
İki veya üç sofra kurulur.İki tane goca meydan sofrası yayılan mendilin üzerine konulur.Çocuklara ayrı sofra konur.Evin gelini gızı ya çocuklarla oturur yada kapıya yakın sofrada oturur ki servisi hızlandırır.
Sofralarda küçük kaselerde üç salata,üç yoğurt,üç turşu,üç fişne,gaysi hoşafı ve iftariyelik olarak da hurma bulunur.Isıcecik susamlı pideler bütün misafirlere üleştirilir.
Tandır çorbası veya kırmızı mercimek çorbası yada et suyuna pirinç çorbası ezandan önce herkese ayrı kaselerde servis edilir.Çorbalar içilince kaseleri hızla toplanır.
Zeytinyağlı taze fasulye,badılcan musakkası,düğülü etli yaprak sarması,etli biber dolması nadiren biber,patetes kızartması veya börek sufraya getirilir.Herkesin unnaşabileceği şekilde üç tabakta davetliye sunulur.
Sıra yemeklerinde ana yemek olarak iki menüden biri tercih edilir.
Afyon kebabı yanında gavurmalı deper otlu pirinç pilavı,
Bütüm et yanında gavurmalı deper otlu pirinç pilavıdır.
Afyon kebabı,ince uzun kendine has kebablık pidesinin büyük çinko tepsilere kare şeklinde doğranıp,üzerine eti dağılmadan kaynatılarak pişirilen dana kuşbaşının suyu dökülüp ıslatılması yemeğidir.
Bütüm et,goca guşanede saatlerce pişirilen dana but veya gaburgası yada bütün pişirilen koyun yemeğidir.Büyük tepsilerde kemiksiz sırf et olarak servis edilir.
Gavurmalı deper otlu pirinç pilavı,bol gavurma ve havuç(deper otu)ayrı bir tencerede pişirilir.Pirinç pilavı et suyuyla tane tane pişirilir,demlenir.Pilav üzerine gavurma ana yemeğin yanında üç tabakta sofraya getirilir.
Afyon’da misafire etsiz yemek sunulmaz.
Tatlı olarak gaymaklı ekmek gadaifi veya mevsimiyse gaymaklı tahinli bal gabağı ikram edilir.Sofradan yemek kaşığı,çatalı dahil her tabak toplanır.Tatlı servisi açılır.Ekmek gadaifi üç tatlı tabağına dilimlenir üzerine büyükcene gaymakla sunulur.Gabak datlısı ayrı ayrı tabaklarda tahini,cevizi,gaymağı eksiksiz servis edilir.
Tatlıdan sonra mideyi rahatlatsın,hazmı kolaylaşsın diye etli bol ekşili guru bamya sofranın ortasına çorba sahanında getirilir,gaşıklanır,kalkılır.
Sofradan her kalkan davetlinin temennisi:
Hacı sufrası olsun.Geçmişlerinin önüne varsın.
Önce kahve sonra çay ikram edilir.Teraviden sonra sahura kadar oturulmak istenmezse vedalaşılır.
Sıra yemeği gastronomi şehri Afyon’un en önemli kültürlerinden bir tanesidir.
Günümüzde misafirlerine etli bide çektirip yanında ayran,çorba,baba tatlısı ile iftar daveti yapan ailelerde mevcuttur.
Afyonlu hanımlar misafir ağırlamayı çok sever.Özene bezene sofralar kurar veya şık masalar hazırlar.Yemeklerinde bütün hünerlerini sergiler adeta döktürürler.
Eski Türkler’in sofra adabı Afyon’da birebir yaşatılır.
Büyükten ve misafirden önce yemeğe başlanmaz.
Kendi önünden yenilir,başkasının önüne el uzatılıp sümdüklük edilmez.
Tıka basa eyicene doyasıye yemek yenmez.
Öksürüp tısırılcese eğer sofradan yüz çevrilir,kolla ağız kapatılır.
Ev sahibi misafire hizmet eder,daha az yer.
Yemekte yüksek sesle konuşulmaz.
Misafire güler yüzle ikram edilir,gönlü hoş tutulur.
Irmızanın galebeşlik sufralarını,
on gısmetinen gelip,birini yeyip,dokuzunu goyan misafirlerin bereketini ösedik.
Dilerim ki yakın vakitte eski ıramazanların hoşgelişlerine hep beraber erişiriz.
