Geçenlerde okuduğum bir haber beni oldukça şaşırttı ve haberin sonunda bazı sorular oluştu zihnimde. Haber; asal sayıların deseninin çözülmesiydi.
Asal sayılar ilk defa M.Ö. 3.yüzyılda Eratosthenes tarafından tanımlanmış, sadece bir'e ve kendisine bölünebilen sayılardır. Asal sayıların tanımlanmasıyla matematikçiler, asal sayıların deseninin olup olmadığını sormuşlar ve bu soruyu cevapsız ilan etmişlerdir. Daha sonra asal sayıların desenlenmesi ünlü Riemann hipoteziyle ilişkilendirilmiş ancak bu hipoteze 160 yıl süresince kanıtlanamamıştır.( Asal sayıların, matematikte aynı, maddeyi oluşturan atomlar gibi, sayıların yapı taşları olduğu söylenebilir. Riemann hipotezinden çok kabaca bahsedersek ; Riemann fonksiyonunu sıfır yapan değerlerin arasındaki açıklık, çeşitli kuantum enerji seviyelerinin arasındaki açıklıkla aynı örüntüyü takip ediyor. Bu da Riemann hipoteziyle asal sayılar arasında kuantum düzeyinde bağ kurmamızı mümkün kılar. )
Geçtiğimiz günlerde Princeton Üniversitesi'ndeki kimya, malzeme bilimi ve matematik bölümlerindeki araştırmacılar yeni bir analizi paylaştılar . Bugüne kadar kimsenin bilmediği bir düzen seviyesi. Araştırma ekibi ; asal sayıların adeta bir kristal gibi davrandığını açıkladı. Çok genel ve kabaca anlatmak gerekirse asal sayıların düzeni kristal gibi görünüyor.
Riemann hipoteziyle bu araştırmanın ilişkisi 2011'de Kimya Nobel ödülünü alan Shechtman'ın “hiperuniformitesi”sidir. Hiperuniformite ; yine kabaca rastlantısal bir şeyin bir tür gizli düzen oluşturduğunu ifade eder. Princeton Üniversitesi'nin araştırma ekibinin yukarıda bahsettiğim temellere dayanarak yaptığı deneyler ; asal sayıların çarpıcı bir desen bir motif oluşturduğunu kanıtlamıştır.
İfade , kısaca anlatım demektir. Daha önceki yazılarımda sanatın bir iletişim biçimi olduğundan ve duyguların ifade edilmesi gibi pek çok farklı amaca sahip olduğundan bahsetmiştim. Asal sayıların deseninin bulunması bana kalırsa , sanatın ve bilimin birbirleriyle ne kadar iç içe olduğunu bir kere daha göstermiştir. Günümüzde olayları, kavramları, olguları birbirinden ayıran insanlardır. Rönesans; kavramların , olguların birbirinden ayrılmadığı, çoğu sanatçının bilim insanı olarak araştırma yaptığı bir dönemdir ve Anadolu’da da bu şekilde yaşanmıştır. Haftaya Rönesans dönemine kısaca bir göz atmak üzere, hepinize iyi haftalar , iyi okumalar dilerim.
