Afyon’da bir cumartesi sabahı…
Mahallenin fırıncısından
“Aşamınan biçömlek keşkeğinen,balgabağı gocedim fırına,kaçta getiren”diye nöbet alınır.Fırıncı en son ekmek edene göre “Aşam 8’de getigo”der.
Sabah erkenden bir ölçü çekilmedik göcelik buğdey,bir ölçü nohut,yarım ölçü dene fasulye ılık suynan ileğene ıslatılır.
Tanıdık gasapa tenbih edilen pöç,büzdüm yani dana guyruğu alınır.Önden kılı tüyü ayıklanır.Bol suya pöçler ıslatılır.Sıklıkla ganlı pis suyu değiştirilir.
Evin hanımı yakın akrabalara veya oturup gaktıkları eşe dosta haber verirler.
“Yarin sabağnan bazar keşkeğine buyurun. Fırın gabağı da va sevesiniz.Emmimi,gelini, torunları topleşin gelinemi”diyerek gavilleşilir.
Pazar keşkeği davetlileri netleşince hazırlıklara devam edilir.Ağzı iki gurplu özel yapım toprak çömlek eyicene yıkanır,kurulanır.Islatılan keşkeklik buğdey,nohut,dene fasulyenin kabukları ayıklanır,yunur, ilistire dökülür.Pöçler çömleğin en altına gonur.Hayvanın kendi iç yağı veya tereyağ aralara atılır.İlistirdeki deneler çömlekteki etin üzerine serilir.Garerinde tuz atılır.İçine yeteri kadar soğuk su dökülür.Çömleğin kapağının gıyıları gıymıcık bi hava deliği galcek şekilde hamurunan sıvanır.
Afyon’un yurt dışına ithal edilen,yurt içine kabak tatlısı yediren en büyüğü 45 kilogram olan balkabağı çok meşhurdur.
Goca balgabağının sapı keskin bıçağınan kesilir.İçinin gabak çekirdeği,lifi bir tepsiye çıkarılır.Çekirdeği güneşli bigıyıda gurutulur.Bilindik köyün datlı gabağıysa fırına götmeden içine toz şeker serpilmez.
Derincene tepsinin içine su gonup balgabağı içine oturtulur.
Akşamınan mahallenin fırınına evin beyi,oğlu ile birlikte ağır olan balkabağı tepsisi ile kekşek çömleği gomeye gidilir.Fırıncı öteki çömlekleri,tepsileri daştan ortası delik,silinip temizlenmiş,altı közlenmiş fırına dizer.Kapağını örter.”Sabağnan yedide gelin alın”der.
Pazar sabahı ilk iş fırından keşkeği,balgabağını alıp fırıncıya parasını vermek olur.Mendil serilir goca misafir sofrası gonur.Çinko tepsiye keşkek dökülür.Liğme liğme olan etlerin kemikleri içinden alınır.Sofranın ortasına yerleştirilir.Yanında salata,kahvaltılık,acı sos ikram edilebilir. Çocuklara güccük sufraya sahanda keşkek gonur.Keskek galebeşlikte gülüş çığrış gaşıklanır.Geleneksel keşkek servimiz böyledir.Şimdilerde özenle kurulan yemek masasında ayrı porselen tabaklarda sunum yapılır.Ardından fırında saatlerce pişen ağızda dağılan balgabağı servis tabaklarına konulup üzerine tahin gezdirilip ceviz ekilir,Afyon gaymağı eşliğinde sofraya getirilir.
Keşkek,Orta Asya’dan göçerken kültür heybemizde yanımızda getirip yüzlerce yıldır aynı lezzetle yediğimiz,birleştirici Türk yemeğimizdir.Afyon Şuhut keşkeği meşhurdur.Tokeç denen kalın sopayla gazanda pişen keşkek,bütün gücünle bastırılıp,dikkatlice vura vura sakız gibi olana kadar dövülür.İsteyen dövme keşkek,isteyen dene dene normal keşkek pişirir,zevke göre değişir.
Keşkek Afyon’da Pazar daveti yemeğidir ve etle yapılır,üzerine isteğe bağlı olarak tereyağlı kırmızı biber yakılıp dökülür.Genellikle olduğu gibi servis edilir.Herise adı verilen keşkeğe benzeyen yarma,tavuk,kavrulmuş un,tereyağ günümüzde mutfağımıza girmiştir.
Alacaş daha çok Afyon yörük köylerinde yapılan yarma,nohut,içyağ,su,tuz ile etsiz keşkek benzeri yemeğimizdir.
Afyon mahalle fırınları sabah akşam yirmi dört saat işler.Su dolu tepsiye yıkanıp temizlenmiş şeker pancarları dizilir,akşam fırına konur,sabah alınır.Tenekenin yarısına kadar su doldurup şeker pancarını sabaha kadar fırınlatanlar vardır.
Çoğunlukla kurban bayramı sonrasında iyice paklanıp kesilmiş işkembe tuz,içyağ,su katılarak çömlekte veya tepside bütün gece fırında pişirilir.
Tırnak paçası gazanla akşamdan mahalle fırınına koyup sabah yağını iliğini suyuna bırakmış sığır ayağı yemeğidir.
Koyun paçası daha kısa sürede pişsede isteyen gece ayaklarını fırınlatır.
Hanımların işlettiği fırınlarda gündüz meşhur ev ekmeği,gara tepside haşgeşli bükme,ağzıaçık,börek,haşgeşli öğme,pide,susamlı püskühüt edilir.
Elma,ayva tatlısı pişirilir.Büyükcene sazan balığı daş fırında hakık gibi kızartılır.Toprak çömlekte güveç konur.
Afyon’da mahalle fırını geçmişten günümüze vazgeçilmez kültürümüzdür.
Göz hakkı,komşu hakkı en önemlisi fırıncının hakkı bakidir.
Fırınlarımızın bacası ebediyyen tütsün…
