Afyon Kocatepe Üniversitesi (AKÜ) Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliğinden. Dr. Öğretim Üyesi Süleyman Gücek, Türk Mühendisler Derneği’nin düzenlediği düzenlediği “Deprem ve Zemin” konulu konferansında çarpıcı açıklamalar yaptı.
Dr. Gücek’in açıklamaları şöyle:
"Sıvılaşma ile ilgili Afyon’da da çalışmıştık. Sıvılaşma oranları 1’e yaklaştığı zaman sıvılaşmanın yüksek olduğu anlamına geliyor. Birçok bölgede aslında baktığımız zaman sıvılaşma riskinin yüksek olduğunu görüyoruz.
- Afyon İl Merkezi Kat Yüksekliği Analizi
Çalışmalarımız daha çok Uydukent bölgesi olduğu için bunu tüm bölgelere yayabiliriz. Yönetmelik diyor ki “5 katlı binada 0.55 alman gerekiyor” ama 0.64’lerde; 10 katlı bir bina için 0.32 alman gerekirken 0.45’lerde, 0.23 al diyor ama bulduğumuz analiz sonucunda 0.34’lerde.
- Enerji birikimi Altıntaş-Çobanlar arasında
Özellikle Afyonkarahisar, Akşehir’den başlayan Simav’a kadar Akşehir-Simav Fay Sistemi dediğimiz, il merkezinden de geçtiği düşünülen komple yaklaşık 300 km yakın bir fay hattı söz konusu. Kütahya’dan başlayan Konya-Akşehir’e kadar devam eden bir süreç.
Geçmişteki süreçlere baktığımız zaman Sultandağı-Çay depremleri oldu. Yine Simav depremi oldu, Gediz oldu ve yakın zamanda da Altıntaş depremi oldu. Şu an enerji birikimi kırılmayan ya da hareketlilik göstermeyen bölge Altıntaş ile Çobanlar arasında kaldı.
- Bu fayın üreteceği 6.6 - 6.8 depremi 7-7.2 olarak hissederiz
Şimdi Çobanlar fayı da şu an diğer hocalarımız da çalışıyor. Ben kalkıp da şu fay şu kadar üretir deme bilgi birikimine sahip değilim. Jeoloji mühendisleri, jeofizik mühendisleri der ki “Burada bir fay var, bu fayın üretebileceği deprem 6.6 ile 6.8 arasında” Bizim işimiz ‘olası bir depremin yüzeydeki etkisi ve dolaylı olarak da yapı bundan ne kadar etkilenir’ bizim bakıcağımız bu. 6.6, 6.8 Çobanlar fayının üretebileceği bir deprem büyüklüğü. Bunu aldık, analizlerimizi yaptık, dedik ki “Yerel zemin koşullarından kaynaklı biz bunu 7-7.2 olarak hissederiz.”
Siz yönetmeliğe uygun yaptınız bunda da problem yok fakat sahaya yönelik analiz yapmadığınız için deprem ivmesine yapı daha çok maruz kalıyor. Hissedeceği deprem de 7-7.2 civarı.
- Sahaya yönelik dinamik analizi yapmazsak ne olur?
Bugün hepinizin elinde projeye başlamadan önce sonuç raporumuz var, jeoloji mühendisinin, jeofizik mühendisinin altına imza attığı. Şu kırmızı olarak çizdiklerimin hepsi, iddialı konuşmak istemiyorum sahaya özel analiz yapılmadığı için eksik. Sahaya özel analiz yapılmadığı için bir yanı eksik kalıyor. Sebebi ise oturma sınırı değerlere yakın diyor. Bir bina yükünü zemine koyduğunuz zaman bugün bazı mahallelerde bina yükünü taşıyamayacak 60-70 cm oturma yapan yerler var. Özellikle burada çok fazla bazı firmalar istemez. Çünkü oturma sınır değer ne demek? İyileştirme yapsan da olur yapamasan da olur. Bu koskoca bir yalan baktığınız zaman. Biz bunun hesaplamalarını yaptık. Oturmanın sınır değerinin 3-4 katı üzerinde. Özellikle killi zeminlerde oturma 12 buçuk cm hesap edilirken, kumlu zeminlerde 6 cm oturma beklenir. Kumlu bir zeminde sınır değer dediği şu; 5 cm’dir sınır değer ama bizim orada hesapladığımız oturmalar 60-65 cm’lerde. O yüzden de bu da problemlerden bir tanesi. Siz oraya iyileştirme yapmadınız, fore kazık olsun diğer iyileştirme yöntemleri olsun yapmadığınız takdirde sadece günü kurtarırsınız. Olası bir depremde Allah korusun ondan sonra bambaşka boyutlara ulaşır. Hep beraber o zaman üzüleceğimize şimdiden üç beş kuruş daha fazla vererek şimdi üzülmek daha mantıklı.
- Kendi ceplerine uygun bir rapor alabilecek laboratuvarlara gittiler
Çok üzücü bir olay söylüyorum, bir tane arkadaşım burada laboratuvar firması açtı zemin deneyleri ile ilgili. Sadece 3 tane iş yaptı, 1 buçuk 2 yılın sonunda kapatmak zorunda kaldı. İş yok, iş gelmiyor. Afyon gibi bir yerde iş gelmedi, kapatmak zorunda kaldı. Peki bu insanlar nereye yaptırıyor? Kendine uygun, şöyle güzel, kendi ceplerine uygun bir rapor alabilecek laboratuvarlara gittiler. O yüzden de sadece bölgemizde değil Türkiye’nin her yerinde şu yapılan deneysel laboratuvar çalışmalarının çok sağlıklı olduğunu düşünmüyorum. Biz bu sonuçlara göre birçok analiz yapıyoruz. Biz bu konuda ne yazık ki eksik olduğunu düşünüyoruz.
- Müteahhitlerimiz bu duruma çok sevindiler
Yönetmelik açık ve net, sayfası da belli. 6 tane zemin sınıfı var. A en iyidir, ZF en kötüdür. ZF sınıfı bir zemin varsa diyor ki “Mutlaka saha özel analiz yapın” ama “ZF’nin dışında analiz yaptırmana gerek yok” diyor. Bu müteahhitlerimizi çok sevindiren durumlardan bir tanesi. Az önce ben bölgenin analizini yaptığımda zemin sınıflarımız ZD ve ZE idi. Şimdi ne yapılması gerekiyor? Valimizle görüştüğümüzde “Bu bizim işimiz değil hocam, bizim yetkimiz değil” dedi. İllerde yetkili merci yerel yönetimler. O yüzden yerel yönetimlere çok büyük bir sorumluluk düşüyor.
- ZE sınıfı mahalleri ZF sınıfı olarak görmeliyiz
Özellikle gelelim geçtiğimiz günlerde ‘Afyon’la ilgili genel zemin sınıfı nedir?’ diye bir bakayım dedim. Yapı denetim firması arkadaşlarımızdan raporlar aldık. O raporlardan 53 mahallenin analizini bulmaya çalıştım. Özellikle ZE sınıfı dediğimiz aslında yine çok iddialı konuşmak istemiyorum ama baktığımız zaman ZD sınıfını ZE olarak görebiliriz eğer güvenli tarafta kalmak istiyorsak. ZE’yi ZF olarak görebiliriz. Bugün birçok projeci arkadaşıma sorsam ‘Bu bölge ZE mi ZF mi?” desem mutlaka onlar da sahadan geldikleri için emin olun şu mahallelerin çoğu ZE sınıfındaki mahalleler ZF sınıfına giriyor ama biz oraya sokmamak için elimizden gelen gayreti gösteriyoruz. Bize uygun raporu verecek laboratuvar firmalarına gidiyoruz. Sonuçta Maraş’ta olduğu gibi acı gerçeklerle yüzleşiyoruz.
- Afyon’da bu mahalleler problemli
ZE sınıfı dediğimiz özellikle problemli olarak düşündüğümüz Erenler, Yenice, Orhangazi, Battalgazi, Selçuklu, Osmangazi, Orhangazi, Sahipata, Akçin, Karşıyaka, Yeşilyurt, Ali Çetinkaya, Erturğrul Gazi, Organize, Küçükçobanlı, Bayatçık ve Beyazıt komple burası bir havza. Bu havzanın içerisinde olan mahallelerin olduğunu ve riskli grupların olduğunu görüyoruz.
- Bu mahalleler sağlam kayaç yapısında
ZA sınıfı mahalleler mutlaka vardır ama o döneme ait raporlar olmadığı için tespit edemedik. Elimizde olan raporlara göre sanki şu an TOKİ’lerin yapıldığı yer Gökçe Mahallesi güvenli yani sağlam kayaç yapısında. Kale’nin etrafı Akmescit, Burmalı, Tacıahmet, Olucak buralar dahil.
Baktığınız zaman özellikle Yarenler ile şu mahalleler arasında sadece bir yol var değil mi? Bu kadar değişiyor mu? Zemin yapısının bu kadar çok değiştiği ortamda biz kalkıp da bazı kabulleri alamayız. Her binanın, her zeminin, her noktanın kendine özgü bir zemin profili var. Bazen kil bulur, bazen kum bulursunuz ama genel itibari ile zemin profili şudur demek doğru olmaz. O yüzden arada bir yol olmasına rağmen zemin sınıfı hemen kötüleşiyor. O yüzden ZE sınıfı mahallelerde sahaya özel analizin getirilmesini tavsiye ediyoruz."
>>Kudret Kuş'un Haberi
