3 yıllık işgalden bir günde kurtulan esir şehir Afyonkarahisar!
1453 İstanbul’un fethinin intikamı için hınçla,nefretle Afyon’a geldiler…
Bizans’ın Akroinon şehrini Afyonkarahisar yapan Türk Milleti’nden öc almaya geldiler…
Büyük İskender’in kalesi Akroenos’u Karahisar kalesini fethetmeye geldiler…
Demiryollarının,ticaret yollarının,
kesişim noktası Afyon’u sömürmeye geldiler.
Tarihe geçen cinayetler,işgenceler,
tacizler,tecavüzler,hırsızlıklar,gasplar etmeye;
Afyonkarahisar’ı yakıp,yıkmaya,yağmalamaya geldiler…
Yunanistan,Küçük Asya’yı ele geçirmeye hayallerini gerçekleştirmeye Afyon’a geldi…
Stratejik açıdan çok önemli konumda olan Afyon Mondros Mütarekesi’nden sonra dört defa işgal edilmiştir.
Afyonlu’ların deyimiyle Yonan gevurunun ezası,cefası,talanı yıllar geçsede unutulmamıştır.
16.4.1919 Fransız işgali 13ay
21.5.1919 İtalyan işgali 10 ay
17.3.1920 1.Yunan işgali 10 gün
13.7.1921 2.Yunan işgali 1yıl 1ay 25gün
Geri planda İngiliz işgali…
İşgalin yardım yatakçısı Ermeniler,Rumlar ve ellik gevuru,güç budalası gerici Türkler…
İşgal altında koskoca 3 yıl!
-Afyon halkı huzurlu olsun.
-Hiç kimseye zarar verilmeyecektir.
-Malınız canınız Yunan Ordusu güvencesi altındadır???
Teminatıyla girdikleri şehirde taş taş üstünde bırakmadılar.
Bastıkları her evde yağma,karşı koyana işgence,esir kampına gönderme,cinayet ve tecavüzler yılların savaş yorgunu perperişan ne yapacağını şaşıran Afyon’lu Türkler.
Önce Hükümet konağını karargah edinen Yunan askerleri sonra gar kontrolünü elde tutabilmek için İzmir İstasyonunu karargah olarak kullanmışlardır.
Afyon Lisesi bir süre İngiliz denetimindeyken Yunan ordusu çatısına büyük haç işareti yerleştirip sağlık merkezi yapmıştır.
Sanayi Mektebi Fransız,
Darülmuallimini İtalyan kontrolündedir.
İmaret Camisi Yunan Hapishanesidir.
İttahat Terakki Binası,okullar,camiler,kiliseler,
Türbeler,mezarlıklar Yunan işgalindedir.
Hıdırlık Dağı’nda boydan boya Yunan askerlerine tahta barakalar yapılmıştır.
Erkmen Çakır köyü tarafından Kütahya yoluna doğru olan Hıdırlık Dağı’nda bulunan dünyaca ünlü,Avrupa’dan ziyaretçi akını olan asma bahçeleri Yunan işgalinde yakılıp yok edilmiştir.
Köyler,İlçeler ve merkezde her sokakta,yollarda Yunan,İngiliz,İtalyan ve eski dost yeni düşman Ermeni ve Rum’lar…
Türk milleti kendi memleketinin sığıntısı…
Afyonkarahisar yangın yeri…
Yunan askeri geçtiği her yeri yakmış,yıkmış karşı koyan Türk Halkını kadın,bebek,çocuk demeden öldürmüştür.
Şehir merkezinde yakılan cami,hamam,evler,dükkanlar şehri dumana boğmuş halkı göçe zorlamıştır.
Köyler yakılınca ilçelere,başka köylere,merkeze yakın vilayetlere göçler olmuştur.
Tarlanın ekinine el koyan işgalciler vermek istemeyenin toprağını,evini yakmışlardır.
Kova kova taşıma suyla koskoca mahallenin yangını söner mi hiç?
Yandı viran oldu ca’nım şehir…
Yaktıkları şehirde çaresizlikten çırpınan Türkler’e karşı keyiflenen Yonan gevuru…
Şehrin yanan yakılan binalarından yükselen dumanlar içler acısıdır.
Şehrin her yerinde 1000’e yakın bina,tarihi eser yakılıp yok edilmiştir.
Resmi kayıtlara göre Yunan askerleri tarafından Afyon Merkez’de 221,
Emirdağ’da 17,Sandıklı’da 6,Sincanlı’da 204 ırza tecavüz vakaları görülmüştür.Kayıtlı olmayan tecavüz vakaları da mevcuttur.
İşgal altındaki birçok köyde kadınlar erkekler ayrı tutulup Yunan askerlerince istismara uğratılmışlardır.
Afyon’un kadını,erkeği başı eğik sorana:
Olmiyen galdı mı ki efendi?
Hıçkırıkla Olmiyen ne galdı?
Beş yumurta bir tavuk,üç ekmek çabuk çabuk…Yonan gevurunun her evden zorla istediği gündeliği…
Ermeniler,Rumlar Afyon Merkez ve ilçelerinde işgalden önce komşulardı.
Sakarya zaferinden sonra birçok Ermeni,Rum Afyon’u terketmişlerdi.Rum Anastas Afyonkarahisar Mutasarrıfı olunca geri döndüler.Bir zamanların kardeşi,komşusu Ermeniler,Rumlar Türklere ait dükkan,kıymetli mal,iş makinası,değerli eşya,halı,kilim hatta ev,nakit para neyi beğenirlerse,ne isterlerse:
Bunları Türklere emanet biraktim geri alaceğim diyerek gaspetmişlerdir.
Türkler’in ömrü cephede geçtiğinden çarşı pazarda dükkanı zati sayılıdır.Çarşıda Ermeni ve Rum dükkanları çoğunluktadır.Türklere ait dükkanları Ermeniler,Rumlar kendi arasında üleşince Afyon’da Türkler ‘in ticari hayatı işgal süresince sekteye uğramıştır.
Köylerden ve merkezden çobanlardan zorla alınan küçükbaş,büyükbaş,binek hayvanların 600binden fazla olduğu söylenir.İşgalcilerin istediği malı vermek istemeyen Türk olursa işgence yaparlar,kurşuna dizerlerdi.
Yunan çizmeleriyle camiler,Mevlevihane,türbeler çiğnenmiş manevi değerler tahrip edilmiştir.
Yunanlılar Karahisar Kuvayi Milliye askerlerine Kemaliler derler heryerde onları ararlardı.Gece Afyon dağlık tepelik olduğundan sokağa çıkmaya korkarlardı.Türk Halkı geceleri ihtiyaçlarını temin eder,çeşmelerden gruplar halinde evlerinin sularını doldururlardı.
Yeryüzündeki Türklere zulmeden Yunanlılar hırsını alamamış mezarlıkları çiğnemiş,ecdadın mezar taşlarına oturup resim çektirmişlerdir.
Yunanlılar tarihleri boyunca okullarında Türklere düşman yetiştirildikleri için kinlerinin esiri olmuşlardır.İşgal sırasında Afyonlu Türkler’den adeta öc almışlardır.
Gaflete düşüp Türk toprağına göz diken Yunanistan’da vatan sözkonusu olduğunda gözünü budakdan sakınmayan fedakar,cefakar Türk Milleti’nin gücünü görecektir.
Karakeçili Milli Alayı
Afyon Yunan askerlerinin zulmünden inlerken güvencelerinden biri Miralay Arif Bey ve kurduğu kuvayi milliye birliğiydi.
Çarşıda,pazarda,caddede,sokakta nerede bir Türk’e eziyet eden Yunan askeri olsa
“Seni Arif Bey’in adamlarına deyivecen”
denirmiş.
Halkın kahramanı Arif Bey ve adamları Türkleri korur,Yunan askerlerini döverlermiş.
İşgalci Yunan Ordusu’na korku salan,Türk Halkı’nı savaşa hazırlayan,isimleri yüreklere kazınan Karakeçili Milli Alayı:
Bayatlı Miralay Arif Bey,Hasan Çerçel,Salih Kesri,İsmail Hoca,Şükrü Efendi,Palaoğlu Gara Ahmet,Sadık Onbaşı,Holuzlu Deli Hacı,Pörnekli Cumali Çavuş,Çerkez Mehmet,
Akpınarlı Gopuk,Elhan Köylü Abdülkadir Hocaoğlu,Palaoğlu Gara Ahmet,Yusuf Çavuş,Gara Hüseyin,Kara Vahit,Çukurkuyulu Acemoğlu,Ali Çavuş,Mehmet Taçbaş…
Karakeçili Milli Alayı Yunan cephaneliğini basmış,İşgalcilerin kilit noktalarında defalarca zayiat verdirmiştir.Karakeçili yörüklerinden Bayatlı Miralay Arif Bey ve birliği 23.Fırka Komutanı Ömer Lütfü Bey’e katılır.
Şükrü Çelikalay ve Çelikalay Birliği Afyon’un batı yakasında Yunan ilerlemesini durdurmuş.İmam olmasından dolayı camilerde etkili vaazlar düzenleyip halkın askere katılmasını sağlamıştır.Orduya silah toplamıştır.Hitabet yeteneği sayesinde esaretten bezmiş ne yapacağını bilmez halde olan Türk Halkını milli mücadeleye vatan kurtuluşuna inandırmış,umut olmuştur.
Baskınlar düzenleyip düşmanın ilerlemesini durdurmuştur.Ahmet Çelikalay yıllarca Yunanistan’da esir tutulmuştur.
Karahisar Kuvayi Milliyesi iki koldan Türk Ordusu gelene kadar Afyon’u savunmuş büyük kahramanlıklar göstermişlerdir.
Eski belediye başkanlarından Halil Ağa istihbaratları sayesinde milli mücadele Afyon savunması şekillenmiştir.
İşgal yıllarını yaşayan rahmetliler:
Yonan gevurundan çekmediğimiz galmadı der ve dolukurlardı.
Afyon’da yaşayan Türk Kadınları kirmanla yün eğirip,çorap örerler ordudaki askerlere gönderirlerdi.Bir dürge askere,kalanı evin horantasına,bir bişirim bulgur eve,fazlası Türk askerine elde avuçta ne varsa Yonan Gevurundan ne kurtarabildilerse paylaşırlardı.Yemenici ustaları askerin ayağını geydiri,demirci ustaları ordunun silahına gizliden destek olurlardı.
Ermeni ve Rumlardan bazı kişiler Türk komşularına yardım etmişlerdir.
Afyon,işgalci Yunan Ordusu’nun en güçlü olduğu merkezdir.
Başkomutan Mustafa Kemal Paşa
Akşehirde bir futbol karşılaşmasında kurmaylarına açıkladığı taaruz kararını,Çankaya’da düzenlediği çay partisiyle gözlerden uzaklaştırır ve planını devreye sokar.
Başkomutan Mustafa Kemal Paşa yırtık çarıklı,sayılı mühimmatlı,yorgun Türk Askeri’ni kimseler duymadan güneyden Afyon’a yürütür.Kocatepe’nin sisinden sonra Türk topçularının ateş hattında bozguna uğrayan düşmanı Türk Piyadesi Afyon’a kadar kovalar.
Kurt kapanına giren Yunan Ordusunu Kahraman Türk Ordusu’nun mücadeleci ruhundan,azminden destekçileri itilaf devletleri dahi kurtaramadı.
26 Ağustos 1922’de Afyon Şuhut’taki komuta merkezinden Kocatepe’ye doğru dünyanın en iyi yetişmiş Türk Kurmayları ve vatana can kurban kahraman Türk Ordusu ilerler.
Albay Reşat Çiğiltepe Türk Askeri Tarihinin onur şeref abidesi kurmayı…
Dillere pelesenk olan
“Nush ile uslanmayanı etmeli tekdir;
Tekdir ile uslanmayanın hakkı kötektir.”
‘Ayinesi iştir kişinin lafa bakılmaz
Şahsın görünür rütbe-i aklı eserinde”
Beyitlerinin yazarı ünlü Ziya Paşa’nın oğlu
Albay Reşat Çiğiltepe.
27 Ağustos 1922 sabahı saat 10:30
Başkomutan Mustafa Kemal Paşa:
Reşat Bey bu önemli tepeyi ne zaman alacaksınız.
57.Alay Komutanı Albay Reşat Bey:
Yarım saat sonra alacağız komutanım.
Başkomutan Mustafa Kemal Paşa telefonu
Başarılar diliyorum diyerek kapatır.
Saat 10.45
Başkomutan Mustafa Kemal Paşa arar:
Düşmanın halen direndiğini görüyorum gözümüz o tepede çok önemli.
Albay Reşat Bey:
Komutanım tepeye düşman bir tümen yığmış direniyorlar.Alacağız komutanım, mutlaka alacağız.
Saat 11
Mustafa Kemal Paşa telefona Albay Reşat Bey’i ister.
İntihar eden Albay Başkomutanına not bırakmıştır:
Komutanım yarım saat zarfında bu tepeyi almak için söz verdiğim halde,sözümü yapamamış olduğumdan dolayı yaşayamam komutanım.
Gözü yaşlı Mustafa Kemal Paşa Albay Reşat Bey büyük bir vatanseverdir.
11.45 tepe alınmıştır komutanım,düşman Sincanlı ovasına doğru kaçmaktadır.
Yunan ordusu kaçarken geçtiği köyleri kasabaları ateşe verir.Afyon Şehir Merkezi yanıyordur.
Afyonlu’lar düşmanın kaçtığını görünce gözlerine inanamaz.Umutları tükenmiştir.O zamanın Akçeşme mevkisi günümüzde Müze önündeki yolda gözyaşları,sevinç içerisinde Şanlı Türk Ordusu’nu karşılarlar.Evlerindeki son ekmeğini,çarığını,çorabını yoldan geçen kurtarıcısı Türk Ordusu’nun eline tutuşturur. Türk askeri yaz günü dumanı tüten is içerisindeki yıkık,harabedilmiş Afyon’a buruk bir mutlulukla girer.
Türk Askeri’nin girdiği yol Kurtuluş Caddesi’dir.Askerin ilerleyip Afyon halkıyla birleştiği yol Milli Birlik Caddesi’dir.
27 Ağustos 1922 Afyon’un Yunan İşgalinden,esaretinden kurtuluşudur.
Afyon’u kurtaran Başkomutan Mustafa Kemal Atatürk,Fevzi Çakmak Paşa,İsmet İnönü Paşa,Kazım Karabekir Paşa,Fahrettin Altay Paşa ve kahraman subayları,piyadesi,
topçusu,eriyle Türk ordusudur.
Türk Milleti’nin inancı,azmi ve cesaretidir.
Ermişler,yatırlar olağanüstü güçler Türk askerinin büyük zaferini hazmedemeyen yenilmişlerin safsatasıdır.
Tarihin kendi dahi, Türk Ordusunun bu muazzam zaferine gölge düşüremez.
Türk’e Türklüğe düşmanlar unutmasın ki!
Kurtulduk! Yine Kurtuluruz!
Biz Atatürk’ün Yüce Türk Milleti’yiz
